Πέμπτη 24 Μαρτίου 2016

Γαλαξίας και Κομήτης

Ο σπειροειδής γαλαξίας NGC 2903, στον αστερισμό του Λέοντα.
Photo  Credit & Copyright: Tony Hallas

Μια θαυμάσια ευκαιρία για παρατήρηση και φωτογράφηση, για όσους έχουν στην κατοχή τους τηλεσκόπιο, έχουμε την νύχτα της Πέμπτης, 24 Μαρτίου. Ο κομήτης Ikeya-Murakami (P/2010 V1) βρίσκεται μέσα στον λαμπρό αστερισμό του Λέοντα, κοντά στο όμορφο σπειροειδή γαλαξία NGC 2903.

Το ζεύγος θα απέχει λιγότερο από μία μοίρα το ένα από το άλλο, επιτρέποντάς τους να χωράνε στο ίδιο οπτικό πεδίο μέσα από ένα τηλεσκόπιο με χρήση υψηλής μεγέθυνσης. Και τα δύο θα εμφανίζονται ως αμυδρές γκρι κηλίδες, ενώ στον κομήτη μπορεί να παρατηρήσετε μια αμυδρή ουρά ορατή ως ράβδωση φωτός.

Αυτή η γιγάντια νησίδα αστέρων βρίσκεται 32 εκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη και είναι σε τέτοια θέση απέναντι μας, που μας επιτρέπει να δούμε τις λωρίδες σκόνης και τους φωτεινούς κόμβους στους σπειροειδείς βραχίονες της.


Ο Κομήτης Ikeya-Murakami (P/2010 V1)
Photo Credit: John Chumack

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ειρήνη Μαντζουράνη

Facebook Page: https://www.facebook.com/nightskygreece

Δευτέρα 21 Μαρτίου 2016

Ιστορικό Πέρασμα Κομήτη

Το Μεγάλο Νέφος του Μαγγελάνου και ο κομήτης 252P/LINEAR όπως φαίνονται από την Αυστραλία.
Photo Credit & Copyright: Justin Tilbrook (Astronomical Society of South Australia)
https://www.assa.org.au/articles/tilbrook1/

Όχι ένας αλλά δύο θα είναι οι κομήτες που θα περάσουν με ασφάλεια πολύ κοντά στην Γη μας. Και οι δύο θα σπάσουν ρεκόρ με το κοντινό τους πέρασμα, με τον ένα μάλιστα να γράφει ιστορία αφού θα γίνει ο πιο κοντινός κομήτης που πέρασε εδώ και 246 χρόνια!

Ένα ζευγάρι κομήτες με πολύ παρόμοιες τροχιές πλησιάζουν τη Γη, και ενώ κι οι δύο θα περάσουν σε απόσταση ασφαλείας, και οι δύο θα καταγράψουν ρεκόρ με το κοντινό τους πέρασμα. Πλέον, οι παρατηρητές αναφέρουν ότι ένας από τους κομήτες έχει γίνει τόσο φωτεινός, που είναι ήδη ορατός με κιάλια. Πρόκειται για τους κομήτες 252P/LINEAR και P/2016 ΒΑ14. Είναι συναρπαστικοί για διαφορετικούς λόγους. Πιθανόν οι πιο έμπειροι ερασιτέχνες αστρονόμοι να είναι σε θέση να φωτογραφίσουν κάθε ένα από τους "δίδυμους" κομήτες.

Ο κομήτης 252P/LINEAR είναι ήδη ορατός στους παρατηρητές του Νότιου Ημισφαιρίου. Θα γυρίσει στο Βόρειο Ημισφαίριο στο τέλος του τρέχοντος μήνα - περίπου στις 26 με 27 Μαρτίου. Πρόκειται για τον 5ο πιο κοντινό κομήτη στην ιστορία. Στις 21 Μαρτίου θα κάνει το κοντινό του πέρασμα στην Γη σε απόσταση-ρεκόρ 3.290.000 μίλια (5.300.000 χιλιόμετρα) - περίπου 14 φορές την απόσταση Γης-Σελήνης. Το κύριο ερώτημα των ειδικών είναι αν ο κομήτης 252P/LINEAR χωρίστηκε στα δύο, και αν αυτός είναι ο λόγος που τώρα έχουμε δύο κομήτες με παρόμοια τροχιά.

Επειδή ο κομήτης P/2016 BA14 βρίσκεται μακρυά από τον ήλιο, είναι πολύ αμυδρός. Ακόμα και έτσι όμως, οι πιο έμπειροι ερασιτέχνες αστρονόμοι θα είναι σε θέση να τον φωτογραφίσουν. Αυτός ο δεύτερος κομήτης θα κάνει το κοντινό του πέρασμα στην Γη μία ημέρα αργότερα από τον πρώτο, και μάλιστα περνώντας ακόμα πιο κοντά. Στις 22 Μαρτίου το ιστορικό αυτό πέρασμα θα γίνει στην απόσταση-ρεκόρ των 2.199.933 μιλίων (3.500.000 χιλιόμετρα). Στην πραγματικότητα, αυτός ο κομήτης - P/2016 ΒΑ14 - θα γράψει ρεκόρ ως ο τρίτος γνωστός πιο κοντινός κομήτης που πέρασε από τον πλανήτη μας στην καταγεγραμμένη ιστορία.

Μετά το ηλιοβασίλεμα, την Τρίτη 22 Μαρτίου 2016, ο κομήτης P/2016 BA14 θα βρίσκεται ανάμεσα στον αστερισμό Μικρός Λέων και στον αστερισμό του Λέοντα, ενώ πιο χαμηλά θα βρίσκονται ο πλανήτης Δίας και η Σελήνη.

Μπορείτε να δείτε διαδικτυακά το πέρασμα του κομήτη P/2016 BA14 από το Virtual Telescope Project στις 21 και 22 Μαρτίου στις 11 μ.μ. ώρα Ελλάδος (21:00 UTC). Δείτε εδώ: http://www.virtualtelescope.eu/webtv

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ειρήνη Μαντζουράνη

Παρασκευή 18 Μαρτίου 2016

Οι Φωτιές Του Αγίου Έλμο

Το Φαινόμενο Του Αγίου Elmo
Photo: 
The Aerial World, by Dr. G. Hartwig, London, 1886.
P. 310. Library Call Number QC863.4 H33 1886

Οι φωτιές του Αγίου Έλμο, είναι ένα καιρικό φαινόμενο γνωστό στην Ελλάδα ως "Άγιοι Νικόληδες". Πρόκειται για ένα φαινόμενο κατά το οποίο φωτεινό πλάσμα δημιουργείται από αποφόρτιση κορώνας από ένα αιχμηρό αντικείμενο σε ένα έντονο ηλεκτρικό πεδίο στην ατμόσφαιρα - όπως αυτά που δημιουργούνται από μία καταιγίδα ή μία ηφαιστειακή έκρηξη.

H φωτιά του Αγίου Έλμου είναι μια φωτεινή μπλε ή μοβ λάμψη, που εμφανίζεται σαν φωτιά σε ορισμένες περιπτώσεις, από ψηλές, αιχμηρές δομές όπως τα αλεξικέραυνα, τα κατάρτια, ή και στα φτερά των αεροσκαφών. Συχνά τη λάμψη συνοδεύει ένα χαρακτηριστικό σφύριγμα ή βουητό. Μερικές φορές συγχέεται με τις σφαιρικές αστραπές.

Η φωτιά του Αγίου Έλμο όπως φαίνεται από το πιλοτήριο ενός 737.
Ακολουθεί και το σχετικό video.
Η Φωτιά του Αγίου Έλμο πήρε το όνομα της από τον Άγιο Εράσμο της Φόρμια, που στην Ιταλία είναι γνωστός και "Σαν Έλμο", ο άγιος των ναυτικών. Στην Αρχαία Ελλάδα τα ονόμαζαν "Διόσκορους" ή "τα φώτα των Διοσκούρων". Διόσκουροι σημαίνει γιοι του Δία, οι οποίοι στην αρχαιότητα λατρεύονταν ως θεοί προστάτες της ναυσιπλοΐας.

Κατά την διάρκεια της Αργοναυτικής εκστρατείας, η Αργώ βρέθηκε μέσα σε μια μεγάλη τρικυμία από την οποία κινδύνευσαν θανάσιμα οι Αργοναύτες. Ο Ορφέας προσευχήθηκε στους Θεούς και έτσι δύο φλόγες εμφανίστηκαν πάνω από τους Τυνδαρίδες και τότε η θάλασσα ηρέμησε. Οι δίδυμες αυτές φλόγες ονομάστηκαν Κάστωρ και Πολυδεύκης και έκτοτε οι ναυτικοί θεωρούσαν της παρουσία τους καλό οιωνό.

Το όνομα Άγιοι Νικολήδες προέρχεται από το γεγονός ότι τον ίδιο χρόνο που εμφανίζονται αυτοί οι δαίμονες οι ναυτικοί προσεύχονται στον Άγιο Νικόλαο. Η λαϊκή αντίληψη του φυσικού φαινομένου ήταν ότι πρόκειται για τελώνια, δηλαδή δαιμονικά όντα με μεγάλη δύναμη που όπως πιστεύουν οι ναυτικοί μας κάθονται πάνω στους ιστούς των πλοίων όταν συναντούν σφοδρές καταιγίδες και τρικυμίες.

Στην πραγματικότητα, η φωτιά του Αγίου Έλμου είναι μια μορφή της ύλης που ονομάζεται πλάσμα, το οποίο επίσης παράγεται στα αστέρια, σε υψηλής θερμοκρασίας φλόγα και από κεραυνό. Το ηλεκτρικό πεδίο γύρω από το εν λόγω αντικείμενο προκαλεί ιονισμό των μορίων του αέρα, δημιουργώντας μια αμυδρή λάμψη, εύκολα ορατή σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού. Αιχμηρά σημεία μειώνουν την απαιτούμενη τάση, επειδή τα ηλεκτρικά πεδία είναι πιο συγκεντρωμένα σε περιοχές υψηλής καμπυλότητας, έτσι οι εκκενώσεις είναι πιο έντονες στα άκρα αιχμηρών αντικειμένων.

Οι συνθήκες που μπορεί να δημιουργήσουν την Φωτιά του Αγίου Έλμο, ή αλλιώς τους Άγιους Νικόληδες, επικρατούν κατά τη διάρκεια μίας καταιγίδας, όταν η διαφορά τάσης μεταξύ των νεφών και του εδάφους κάτω είναι υψηλή. Τα μόρια του αέρα πυρακτώνονται λόγω των επιπτώσεων της εν λόγω τάσης, δημιουργώντας τις φωτιές του Αγίου Έλμου. Στο άζωτο και το οξυγόνο στην ατμόσφαιρα της Γης οφείλονται οι μωβ ή μπλε λάμψεις.


ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ειρήνη Μαντζουράνη

Facebook Page: https://www.facebook.com/nightskygreece

Τετάρτη 16 Μαρτίου 2016

Σελήνη και Αστρικό Σμήνος Μ67

Το Αστρικό Σμήνος Μ67
Photo Credit & Copyright: Processing - Noel Carboni, Imaging - Greg Parker

Αφού πέσει το σκοτάδι την Παρασκευή, 18 Μαρτίου, αναζητήστε το φεγγάρι ψηλά στα νοτιοανατολικά, καθώς δείχνει προς το κοντινό όμορφο αστρικό σμήνος Messier 67, στον αστερισμό του Καρκίνου.

Το έντονο φως από το φεγγάρι μπορεί να κάνει το σμήνος πιο αμυδρό, οπότε αν δεν το βλέπετε δοκιμάστε ξανά αργότερα μέσα στην εβδομάδα, που οι ουρανοί θα είναι πιο σκοτεινοί. Λάμπει με μέγεθος 6,1 και εμφανίζεται πιο έντονο με κιάλια. Στην πραγματικότητα, είναι περίπου 12 έτη φωτός ευρύ και βρίσκεται περίπου 2.600 έτη φωτός μακριά από τη Γη.

Οι αστρονόμοι πιστεύουν ότι αυτό το σμήνος αστέρων μπορεί να είναι ένα από τα παλαιότερα γνωστά, αφού εκτιμάται ότι είναι περίπου 3 έως 5.000.000.000 ετών - ίσως λίγο νεότερο από τον δικό μας Ήλιο.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ειρήνη Μαντζουράνη

Facebook Page: https://www.facebook.com/nightskygreece

Δευτέρα 14 Μαρτίου 2016

Εαρινή Ισημερία 2016


Κατά την Ισημερία, οι ακτίνες του Ήλιου πέφτουν κάθετα στον γήινο ισημερινό.
Photo Credit: timeanddate.com

Την Κυριακή, 20 Μαρτίου 2016, στις 6.30 π.μ. ώρα Ελλάδος λαμβάνει χώρα επίσημα η Εαρινή Ισημερία. Την συγκεκριμένη αυτή στιγμή ο Ήλιος βρίσκεται σε ευθεία με τον κατακόρυφο ισημερινό της γης, με αποτέλεσμα η νύχτα και η ημέρα να έχουν ίση διάρκεια σε οποιοδήποτε σημείο της Γης. 

Ενώ στην πραγματικότητα η Γη κινείται σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο, από την Γη δημιουργείται η εντύπωση μιας φαινομενικής τροχιάς του Ηλίου στην εκλειπτική (κόκκινο) στον ουράνιο θόλο. Όταν ο ήλιος φαίνεται να περνάει μέσα από την εαρινή ισημερία (γεωγραφικό μήκος 0 °), το μήκος της ίδιας της Γης είναι 180 ° γεωγραφικό μήκος.

Ο άξονα της Γης έχει πάντα κλίση περίπου 23,4 ° σε σχέση με την εκλειπτική, το νοητό επίπεδο που δημιουργείται από την πορεία της Γης γύρω από τον Ήλιο. Σε οποιαδήποτε άλλη ημέρα του έτους - είτε στο Βόρειο Ημισφαίριο, είτε στο Νότιο - ο άξονας της γέρνει λίγο προς τον Ήλιο. Αλλά και στις δύο ισημερίες, η κλίση του άξονα της Γης είναι κάθετος προς τις ακτίνες του ήλιου.

Κατά την ισημερία, η νύκτα και η ημέρα έχουν περίπου το ίδιο χρονικό μήκος, αφού οι ακτίνες του ηλίου πέφτουν κάθετα - δηλαδή με γωνία 90 μοιρών - στον ισημερινό, παρουσιάζοντας έτσι μηδενική απόκλιση. Το φαινόμενο οφείλεται στην περιφορά της γης γύρω από τον ήλιο και στην κλίση του άξονα περιστροφής της.

Η Εαρινή Ισημερία σηματοδοτεί την αρχή της άνοιξης για το Βόρειο Ημισφαίριο και την αρχή του Φθινοπώρου για το Νότιο Ημισφαίριο. Η ημέρα της εαρινής ισημερίας ποικίλει, ανάλογα με την ζώνη ώρας που βρίσκεται κάθε περιοχή.

Το φαινόμενο της ισημερίας παρουσιάζεται σε όλους τους πλανήτες κάθε ηλιακού συστήματος οι οποίοι παρουσιάζουν κλίση του άξονα περιστροφής ως προς το επίπεδο περιφοράς.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ειρήνη Μαντζουράνη

Τρίτη 1 Μαρτίου 2016

Γιατί Έχουμε Δίσεκτα Έτη;

Το Καλαντάρι Του Φεβρουαρίου
Photo Credit: Très riches heures du duc de Berry/Limbourg brothers - R.M.N/R.-G. Ojéda

Δίσεκτο ονομάζεται το έτος το οποίο έχει μία παραπάνω ημέρα. Ενώ κανονικά το έτος έχει 365 ημέρες το χρόνο στα δίσεκτα έτη έχουμε 366. Αυτό ξεκίνησε το 44 π.Χ. όταν ο Ιούλιος Καίσαρας άλλαξε το ρωμαϊκό ημερολόγιο με τη βοήθεια του Έλληνα αστρονόμου Σωσιγένη από την Αλεξάνδρεια. 

Ο Σωσιγένης, βασισμένος στους υπολογισμούς του πατέρα της αστρονομίας Ίππαρχου - ο οποίος έναν αιώνα νωρίτερα είχε προσδιορίσει ότι το ηλιακό έτος έχει διάρκεια ίση με 365,2422 ημέρες - θέσπισε ένα ημερολόγιο του οποίου τα έτη είχαν 365 ημέρες, ενώ σε κάθε τέταρτο έτος πρόσθεταν ακόμη μία ημέρα, που ονομαζόταν «bis sextus». Έτσι η ημέρα αυτή, επειδή μετριόταν δύο φορές, ονομάζεται ακόμη και σήμερα "δις έκτη" και το έτος που την περιέχει "δίσεκτο".

Η Γη χρειάζεται στην πραγματικότητα 365.2422 ημέρες για να ολοκληρώσει μία περιστροφή γύρω από τον ήλιο, και ως αποτέλεσμα το ημερολόγιό μας υστερεί κατά περίπου ένα τέταρτο (1/4) της μέρας κάθε χρόνο. Έτσι προσθέτουμε μια πλήρη ημέρα κάθε τέταρτο έτος, δίνοντας του 366 ημέρες. Αυτό μας βοηθά να κρατήσουμε το ημερολόγιό μας σε συγχρονισμό με τις κινήσεις και τις εποχές της Γης.

Αλλά αυτό δημιουργεί ένα άλλο πρόβλημα. Τα δίσεκτα έτη είναι περίπου 11 λεπτά μεγαλύτερα από ότι η πραγματική περίοδος τροχιάς της Γης. Για να διορθωθεί αυτό, παραλείπουμε μία ημέρα στα έτη που διαιρούνται με το 100 αλλά δεν διαιρούνται με το 400. Έτσι, δεν υπήρχαν δίσεκτα έτη το 1700, 1800 και 1900, και δεν θα έχουμε το 2100, 2200 ή 2300.

Αρχικά, ο Φεβρουάριος είχε 29 ημέρες στα κοινά και 30 ημέρες στα δίσεκτα έτη, το 4 π.Χ. όμως ο αυτοκράτορας Οκταβιανός Αύγουστος αφαίρεσε μία ημέρα, την οποία πρόσθεσε στο μήνα Αύγουστο που έφερε το όνομά του.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ειρήνη Μαντζουράνη

Facebook Page: https://www.facebook.com/nightskygreece