Το Αστέρι Της Βηθλεέμ: Αστέρι, Κομήτης ή Θαύμα;

Τα Χριστούγεννα είναι μία από τις μεγαλύτερες γιορτές της χριστιανοσύνης. Κάθε χρόνο στις 25 Δεκεμβρίου γιορτάζουμε την Γέννηση του Θεανθρώπου. Η εορταστική ατμόσφαιρα που επικρατεί είναι για όλους πολύ όμορφη: παιδικά χαμόγελα παντού, βόλτες σε στολισμένες πόλεις, ανταλλαγή δώρων. Είναι μία χαρμόσυνη γιορτή στην οποία πρωταγωνιστούν η αγάπη και η αλληλεγγύη προς τον συνάνθρωπο.

Ένα θέμα που απασχολεί εδώ και χιλιάδες χρόνια τους επιστήμονες και συνδέεται άμεσα με την ιστορία της γέννησης του Ιησού, είναι το Αστέρι της Βηθλεέμ. Πολλά είναι τα ερωτήματα που έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς από επιστήμονες για αυτό το σπουδαίο ουράνιο γεγονός. Θα μπορούσε ένα πραγματικό κοσμικό φαινόμενο να έχει οδηγήσει «τρεις Σοφούς» σε ένα ταξίδι για να βρουν ένα νεογέννητο βασιλιά;

Ψάχνοντας Την Ημερομηνία

Η Αγία Γραφή δεν λέει τίποτα για την ημερολογιακή ημέρα της Γεννήσεως, αλλά όμως αναφέρεται σε ιστορικές προσωπικότητες και γεγονότα, όπως την εποχή του βασιλιά Ηρώδη. Η σύγχρονη ιστορική έρευνα δείχνει ότι ο Ηρώδης μπορεί να είχε πεθάνει κάποια στιγμή μεταξύ 4 π.Χ. και 1 π.Χ. σύμφωνα με το σημερινό μας ημερολόγιο. Οι Μάγοι λέγεται ότι είχαν επισκεφθεί τον Ηρώδη λίγο πριν πεθάνει και πιθανώς λίγο πριν τη γέννηση του Χριστού και η πρώτη εμφάνιση του θρυλικού Άστρου ήρθε κάποια στιγμή πριν από όλα αυτά.

Επίσης, είναι πολύ αμφίβολο ότι ο Ιησούς γεννήθηκε στα τέλη Δεκεμβρίου.

Όπως αναφέρεται στο ευαγγέλιο του Αγίου Λουκά: «Εις την ίδια περιοχή υπήρχαν βοσκοί που έμεναν έξω εις τους αγρούς, και φύλαγαν βάρδια την νύχτα διά το ποίμνιο τους», αυτό δείχνει ότι η άνοιξη είναι η πιθανή εποχή. Όταν οι βοσκοί στην Ιουδαία φρόντιζαν τα νεογέννητα αρνάκια.

Οι πρώτοι χριστιανοί (επί Πάπα Ιουλίου Α', 337-352) αποφάσισαν τα Χριστούγεννα να σταματήσουν να γιορτάζονται μαζί με τα Θεοφάνεια και θεσπίσθηκε ως επέτειος η 25^η Δεκεμβρίου. Στην επιλογή της 25ης Δεκεμβρίου ως ημερομηνίας εορτασμού έπαιξε σημαντικό ρόλο η μεγάλη εθνική εορτή του "ακατανίκητου" θεού Ήλιου (Dies Natalis Solis Invicti) και ο εορτασμός των γενεθλίων του Μίθρα που ήταν διαδεδομένα σε όλη την επικράτεια της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η επιλογή αυτής της ημέρας ως ημέρας γέννησης του Χριστού είχε να κάνει με την προσπάθεια αντικατάστασης των παγανιστικών γιορτών που τηρούνταν εκείνον τον καιρό, όπως τα Σατουρνάλια και τα Μπρουμάλια.

Όταν ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος υιοθέτησε επίσημα τον Χριστιανισμό κατά τον 4ο αιώνα, η ημερομηνία των Χριστουγέννων παρέμεινε η 25η Δεκέμβρη.

Επίσης, η γέννηση του Χριστού είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν συνέβη 2.015 χρόνια πριν. Η παρούσα χρονολόγησή μας, με την οποία τα έτη αριθμούνται ως μ.Χ. ή π.Χ. επινοήθηκε από τον Σκύθη μοναχό και εκκλησιαστικό συγγραφέα Διονύσιο Έξηγκους ή αλλιώς Διονύσιο τον Μικρό, ηγούμενο μοναστηρίου στην Ρώμη, περίπου το 523 μ.Χ.. Δυστυχώς, ο Διονύσιος έκανε δύο σημαντικά λάθη στους υπολογισμούς του.

Το πρώτο ήταν η τοποθέτηση του 1^ου έτους μ.Χ. να ακολουθεί αμέσως μετά από το 1 π.Χ., χωρίς να λάβει υπόψη του καθόλου το μαθηματικά απαιτούμενο 0 ανάμεσα. Εκείνη την εποχή στην Ευρώπη, το μηδέν δεν θεωρούταν αριθμός. Έτσι, για παράδειγμα, το έτος που τώρα αποκαλούμε 3 π.Χ. είναι στην πραγματικότητα το -2, αριθμητικά μιλώντας.

Δεύτερον, ο Διονύσιος αποδέχθηκε τη δήλωση από τον Κλήμη τον Αλεξανδρινό ότι ο Ιησούς γεννήθηκε στο 28ο έτος της βασιλείας του Ρωμαίου αυτοκράτορα Καίσαρα Αυγούστου. Αλλά αυτό που δεν συνειδητοποίησε ο Διονύσιος είναι ότι κατά τη διάρκεια των πρώτων τεσσάρων ετών της βασιλείας του, αυτός ο Ρωμαίος διοικητής ήταν γνωστός από την αρχική του ονομασία ως Οκταβιανός, μέχρι η ρωμαϊκή σύγκλητος τον ανακήρυξε ως "Αύγουστος".

Έτσι, μόνο από αυτά έχουμε ένα σφάλμα τεσσάρων ετών, αλλά όταν διαπιστώθηκε η χρονολόγηση μας ήταν πολύ καλά εδραιωμένη για να αλλάξει.

Όσον αφορά το χρονικό διάστημα της εμφάνισης του Άστρου, οι περισσότεροι αστρονόμοι και μελετητές της Βίβλου πιστεύουν ότι πιθανότατα συνέβη κάποια στιγμή μεταξύ των ετών 7 και 2 π.Χ. Έτσι, αυτό είναι το χρονικό πλαίσιο που θα πρέπει να διερευνηθεί για να καθοριστεί αν υπήρχε κάτι ασυνήθιστο στον ουρανό που θα μπορούσε να έχει τραβήξει την προσοχή των Μάγων.

Τι θα μπορούσε να ήταν το Άστρο;

Τουλάχιστον τέσσερις θεωρίες έχουν αναπτυχθεί για να εξηγήσουν το Αστέρι της Βηθλεέμ από καθαρά αστρονομική άποψη.

Ενδεχομένως η πρώτη ιδέα που ειπώθηκε ήταν ότι πρόκειται για ένα ασυνήθιστα φωτεινό μετέωρο βολίδας στον ορίζοντα. Όμως, όπως κάθε ουρανό-παρατηρητής γνωρίζει από την εμπειρία του, ένα τέτοιο αντικείμενο μπορεί να φανεί αναβοσβήνοντας στον ουρανό μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα - καθόλου αρκετός καιρός ώστε να οδηγήσει τους Μάγους τον μισό δρόμο από την Ανατολή προς τη μικρή πόλη της Βηθλεέμ. Έτσι, μπορούμε με βεβαιότητα να απορρίψουμε αυτή την άποψη ως πιθανή εξήγηση.

Ωστόσο, δεν μπορούμε να απορρίψουμε με την ίδια ευκολία την πιθανότητα ότι το αστέρι ήταν ένας λαμπρός κομήτης. Τέτοια αντικείμενα μπορεί να παραμείνουν ορατά με γυμνό μάτι για εβδομάδες είτε κατά τις ώρες πριν την αυγή στον ουρανό, είτε το σούρουπο. Σίγουρα μπορούμε να φανταστούμε ότι ένας κομήτης με ένα φωτεινό πυρήνα που να μοιάζει σαν αστέρι και μακριά, αραχνοΰφαντη ουρά, που δείχνει σαν ένα κοσμικό δάχτυλο προς τον ορίζοντα θα μπορούσε να οδηγήσει τους Μάγους στη Βηθλεέμ.

Ο διάσημος κομήτης του Halley έλαμπε στον ουρανό κατά τη διάρκεια του Αυγούστου και του Σεπτεμβρίου του έτους 11 π.Χ.. Ωστόσο, οι περισσότερες αρχές το απέρριψαν λόγω κακής χρονικής προσαρμογής. Αν και φαίνεται απίθανο ότι κάποιος άλλος μεγάλος κομήτης μπορούσε να έχει εμφανιστεί πιο κοντά στο αποδεκτό χρονικό πλαίσιο της εμφάνισης του άστρου χωρίς να υπάρχει κάποια αναφορά γι’ αυτό, δεν μπορούμε ποτέ να είμαστε σίγουροι.

Ο Κομήτης του Halley τον Μάρτιο του 1986.
Photo Credit: NASA/National Space Science Data Cen

Εκτός αυτού, οι κομήτες θεωρούνταν ως κακοί οιωνοί, καταστροφών όπως πλημμύρες και πείνα, καθώς σχετίζονταν και  με το θάνατο - όχι την γέννηση - βασιλέων και μοναρχών. Οι Ρωμαίοι όταν επισήμαναν το θάνατο του Ρωμαίου στρατηγού Αγρίππα, για παράδειγμα, χρησιμοποίησαν το 11 π.Χ. την εμφάνιση του κομήτη του Halley ως σημείο αναφοράς. Με αυτό κατά νου, οι κομήτες δεν φαίνεται να ταιριάζουν ως το ουράνιο μήνυμα που θα σηματοδοτούσε τον ερχομό ενός νεογέννητου βασιλιά.

Ίσως η πιο απλή απάντηση να είναι μία έκρηξη καινοφανή ή υπερκαινοφανή αστέρα (nova ή supernova): Ένα νέο αστέρι εκρήγνυται λάμποντας σε ένα σημείο όπου δεν είχε ποτέ φανεί κανένα άλλο και δεν αφήνει κανένα ίχνος για εμάς να το βρούμε στο μέλλον. Ενώ από τα ονόματά τους υποδεικνύεται μια νέα δημιουργία, αυτά τα εντυπωσιακά αντικείμενα είναι στην πραγματικότητα αστέρια που πεθαίνουν, αν και είναι νέα (έστω και προσωρινά) στολίδια στο νυχτερινό ουρανό.

Η εμφάνιση ενός καινοφανή αστέρα (νόβα) είναι απρόβλεπτη - ένα πραγματικά λαμπρό γίνεται ορατό, ίσως, μία φορά κάθε 20 χρόνια περίπου. Λαμβάνοντας υπόψη αυτή την υπόθεση, περιμένουμε ένα φωτεινό, ορατό με γυμνό μάτι καινοφανή αυτή την περίοδο, δεδομένου ότι οι πιο πρόσφατοι εμφανίστηκαν: τον Αύγουστο του 1975 πολύ κοντά στο φωτεινό αστέρι Ντενέμπ (Deneb) στον αστερισμό του Κύκνου, και τον Μάιο του 1999 στον νότιο αστερισμό Ιστία.

Ο καινοφανής αστέρας Velorum 1999.
Photo Credit & Copyright: Gordon Garradd

Οι περισσότεροι φωτεινοί καινοφανείς αστέρες λάμπουν ξαφνικά και απροσδόκητα στο προσκήνιο κυριολεκτικά εν μία νυκτί, προσελκύοντας την άμεση προσοχή των ουρανό-παρατηρητών. Αλλά μετά από αρκετές ημέρες ή εβδομάδες στο προσκήνιο, σταδιακά, επιστρέφει σβήνοντας πίσω στην αφάνεια.

Ακόμη πιο εντυπωσιακοί - αλλά πολύ πιο σπάνιοι - είναι οι υπερκαινοφανείς αστέρες, που ξαφνικά εκρήγνυνται, παράγοντας σύντομα ένα απίστευτο ποσό ενέργειας ισοδύναμο με το φως ενός ολόκληρου γαλαξία αστέρων!

Στο μέγιστο του ξεσπάσματος του, ένας υπερκαινοφανής μπορεί να λάμψει με φως ικανό να δημιουργεί σκιές και μπορεί ακόμη να φανεί και στο φως της ημέρας – μία πραγματικά ουράνια ανακοίνωση αντάξια της γέννησης ενός βασιλιά. Στο Γαλαξία μας, τα τελευταία χίλια χρόνια, υπήρξαν τέσσερις λαμπροί υπερκαινοφανείς, το 1006, το 1054, το 1572 και το 1604.

Ενώ, ένας καινοφανής ή υπερκαινοφανής είναι η πιο ικανοποιητική εξήγηση για το διάσημο Άστρο, υπάρχει ένα σοβαρό πρόβλημα με αυτό, το γεγονός ότι δεν φαίνεται να υπάρχει κάποια αναφορά ενός λαμπρού καινοφανή που να εμφανίζεται στον ουρανό κατά τη χρονική διάρκεια που οι βιβλικοί ιστορικοί πιστεύουν ότι οι Μάγοι έκαναν το ταξίδι τους. Ένας καινοφανής υπήρξε, να συνορεύει με τους αστερισμούς Αιγόκερος και Υδροχόος κατά τη διάρκεια της άνοιξης του 5 π.Χ. Αλλά τα κινεζικά αρχεία, τα οποία περιγράφουν αυτό το αντικείμενο, υποδηλώνουν ότι δεν ήταν πολύ εμφανή σε όλους.

Συζυγία Πλανητών;

Η τελική πιθανότητα είναι ένας ή περισσότεροι από τους φωτεινούς πλανήτες με γυμνό μάτι. Η πιθανότητα ότι οι Μάγοι θα μπορούσαν να έχουν μπερδέψει έναν ή περισσότερους από τους γνωστούς πλανήτες με ένα αστέρι φαίνεται πολύ μικρή. Ωστόσο, μερικές φορές δύο ή περισσότεροι από αυτούς τους ανήσυχους ταξιδιώτες συναντιούνται σε μία εντυπωσιακή συζυγία.

Η Αφροδίτη (δεξιά) και ο Δίας πάνω από την Μονή Αγίου Θαδδαίου στο Ιράν σε μία στενή προσέγγιση το 2012.
Οι δύο πλανήτες χωρίζονται από μόλις τρεις μοίρες στον ουρανό.
Photo Credit: Oshin D. Zakarian, TWAN

Ίσως μία συζυγία πλανητών ιδιαίτερης ομορφιάς, μια εξαιρετικά στενή προσέγγιση δύο πλανητών, ή τριών, ή και περισσότερων δημιουργώντας ένα εντυπωσιακό γεωμετρικό σχήμα στον ουρανό μπορεί να είχε λάβει χώρα μεταξύ των ετών 7 και 2 π.Χ. Μια τέτοια συνάντηση θα ήταν το λιγότερο αρκετά ασυνήθιστη.

Ένα τέτοιο συμβάν εκδηλώθηκε το 6 π.Χ. και αφορούσε τον Άρη, τον Δία και τον Κρόνο, και συνέβη στον αστερισμό των Ιχθύων.

Ωστόσο, μια άλλη πιθανή εξήγηση για το Αστέρι της Βηθλεέμ είναι το τριπλό πέρασμα του Δία και του Κρόνο μεταξύ του Μαΐου και του Δεκεμβρίου το 7 π.Χ.. Μία σπάνια τριπλή ή «Μεγάλη Συζυγία». Ο Δίας φάνηκε να περνάει μία μοίρα βόρεια του Κρόνου στις 29 Μαΐου, σχεδόν το ίδιο συνέβη και στις 30 Σεπτεμβρίου και τέλος, για τρίτη φορά στις 5 Δεκεμβρίου.

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για την ορατότητα αυτών των γεγονότων, κυρίως απέναντι στον ήλιο στο νυχτερινό ουρανό. Όσο για τις αστρολογικές επιπτώσεις τους, οι Μάγοι θα είχαν σίγουρα παρατηρήσει ότι οι δύο πλανήτες δεν φαίνεται να διαχωρίζονται σε μεγάλο βαθμό μεταξύ των συζυγιών τους. Στην πραγματικότητα, για οκτώ συνεχόμενους μήνες - χρόνος που θα μπορούσε να απαιτείται για να ταξιδέψουν τα 500 ή περισσότερα μίλια από Βαβυλωνία στην Ιουδαία – ο Δίας και ο Κρόνος παρέμειναν εντός τριών μοιρών ο ένας από τον άλλο, από τα τέλη Απριλίου του 7 π.Χ. μέχρι τις αρχές Ιανουαρίου του 6 π.Χ.

Αλλά, ίσως, καμία άλλη πλανητική προσέγγιση δεν μπορεί να συγκριθεί με αυτή των δύο πιο λαμπρών πλανητών – της Αφροδίτης και του Δία - για την εξήγηση που επιδιώκουμε. Και αν πάρουμε την μόνη γνωστή αναφορά του Αστέρα που δίνεται στο κατά Ματθαίον ευαγγέλιο, τότε αυτό που πραγματικά χρειαζόμαστε είναι η εμφάνιση όχι μόνο ενός, αλλά δύο «Άστρων». Η πρώτη εμφάνιση ήταν πολύ πριν από την άφιξη των Μάγων στη Βηθλεέμ, και η άλλη στο τέλος του μεγάλου ταξιδιού τους.

Ίσως η ένδειξη για το αστέρι τους ήταν ένα σημάδι στον αστερισμό του Λέοντα.

Για τους πρώτους Ισραηλίτες, ο Λέων ήταν ένας αστερισμός με μεγάλη αστρολογική σημασία και θεωρούταν ιερό κομμάτι του ουρανού. Μια πολύ στενή συζυγία της Αφροδίτης και του Δία θα ήταν ορατή στον ανατολικό ουρανό της Μέσης Ανατολής, την αυγή της 12^ης Αυγούστου, το 3 π.Χ..

Όταν εμφανίστηκαν για πρώτη φορά πάνω από τον ανατολικό ορίζοντα, οι δύο πλανήτες χωρίζονταν από μόλις περίπου δύο πέμπτα (2/5) της φαινόμενης διαμέτρου της Σελήνης. Ως σύγκριση, είναι περίπου όσο ο διαχωρισμός των άστρων Μιζάρ (Mizar) και Αλκόρ (Alcor) στη λαβή του αστερισμού της Μεγάλης Άρκτου.

Οι πλανήτες σε τόσο στενή επαφή μπορεί να είναι πολύ εντυπωσιακοί, αν δεν διαφέρουν πάρα πολύ σε φωτεινότητα. Παρεμπιπτόντως, αυτό το σημάδι θα φαινόταν «στα ανατολικά» από τους Πέρσες, εξηγώντας τη διφορούμενη φράση στο κατά Ματθαίον ευαγγέλιο «ον είδον εν τη Ανατολή».

Η Αφροδίτη τελικά εξαφανίστηκε μέσα στο έντονο φως του ήλιου, αλλά ο Δίας και ο Λέων παρέμειναν στον νυχτερινό ουρανό κατά τη διάρκεια των επόμενων δέκα μηνών. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου μια σειρά από πρόσθετες συζυγίες πλανητών πραγματοποιήθηκαν, οι οποίες είχαν μεγάλη σημασία για τους ιερείς-αστρολόγους της εποχής.

Κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της άνοιξης του 2 π.Χ. οι Μάγοι πρέπει να είχαν συνάντηση με τον βασιλιά Ηρώδη, ο οποίος τους έθεσε ερωτήματα ως προς το τι είχαν δει και πότε. Προφανώς ο Ηρώδης και οι σύμβουλοί του δεν είχαν δει το "αστέρι" μόνοι τους (αλλά και πάλι, εμφανίστηκε γύρω στις 4 ή 5 π.μ., όταν πιθανόν το μόνο πράγμα που θα μπορούσαν να κάνουν ήταν να βλέπουν κάποιο όνειρο!). Ο Ηρώδης άφησε τους Μάγους να συνεχίσουν το δρόμο τους για την αναζήτηση του μικρού Χριστού.

Στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια του Ιουνίου του 2 π.Χ., καθώς ο Δίας και τα αστέρια του Λέοντα άρχισαν να βυθίζονται στον δυτικό βραδινό λυκόφως, η Αφροδίτη επέστρεψε και πάλι στην ίδια περιοχή του ουρανού, για μια ακόμα πιο θεαματική εμφάνιση. Οι Μάγοι είναι βέβαιο ότι θα είχαν λάβει ιδιαίτερα υπόψη ότι το βράδυ της 17ης Ιουνίου, ο Δίας και η Αφροδίτη εμφανίστηκαν ακόμη πιο κοντά από ότι είχαν εμφανιστεί στον ουρανό τα ξημερώματα του προηγούμενου Αυγούστου.

Καθώς οι πλανήτες κατέβηκαν αργά προς τον ορίζοντα ήρθαν όλο και πιο κοντά μεταξύ τους. Τέλος, στις 8:30 μ.μ. τοπική ώρα πλησίασαν τόσο κοντά, απέχοντας περίπου 0,6 λεπτά του τόξου, ενώ φαινόντουσαν στο λυκόφως του δυτικού ουρανού.

Για τους Μάγους οι δύο φωτεινοί πλανήτες θα πρέπει να φαίνονταν σαν ένας και έλαμπαν μπροστά τους σαν ένας εκθαμβωτικός φάρος πάνω από την Ιουδαία. Χωρίς κάποια βοήθεια τεχνολογίας, ήταν εξαιρετικά δύσκολο για τους ανθρώπους να δουν τους πλανήτες να διαχωρίζονται.

Η αστρονομία μπορεί να μας επιβεβαιώσει ότι όλες αυτές οι συζυγίες πλανητών πράγματι συνέβησαν. Αλλά αν κάποιος τις παρατήρησε στην πραγματικότητα, και αν κάποια από αυτές έστειλε τους Μάγους στην ιστορική διαδρομή τους, είναι ζητήματα εικασιών.

Ένα υπερφυσικό φαινόμενο?

"The Word became flesh, and lived among us"

Και, τέλος, ήταν το αστέρι της Βηθλεέμ ένα θαύμα;

Ο Hubert J. Bernhard, που για πολλά χρόνια ήταν λέκτορας στο Πλανητάριο Morrison στο Σαν Φρανσίσκο έκανε μια σειρά από τέσσερα άλμπουμ αρχείων LP το 1967, προσπαθώντας να εκπαιδεύσει και να διαδώσει την αστρονομία. Τα αποκαλούσαν «Η Σειρά Διαλέξεων Του Πλανητάριου» και ένα από τα θέματα ήταν το Αστέρι της Βηθλεέμ. Κοντά στο τέλος της ομιλίας του ο Bernhard θέτει μία διαφορετική άποψη για το θέμα, λέγοντας:

"Εάν αποδεχτείτε την ιστορία στην Αγία Γραφή ως κυριολεκτική αλήθεια, τότε Το Άστρο των Χριστουγέννων δεν θα μπορούσε να είναι ένα φυσικό φαινόμενο. Η κίνηση του στον ουρανό και η ικανότητά του να στέκεται πάνω και να δείχνει ένα συγκεκριμένο κτίσμα, αυτά θα μπορούσαν να υποδεικνύουν ότι δεν πρόκειται για ένα φυσικό φαινόμενο, αλλά ένα υπερφυσικό σημάδι. Κάτι που δόθηκε από ψηλά και κάτι που η επιστήμη δεν θα είναι ποτέ σε θέση να εξηγήσει."

Πράγματι, ίσως αυτό να είναι ένα μυστήριο που η σύγχρονη επιστήμη δεν θα μπορεί ποτέ πραγματικά να ξετυλίξει. Η αστρονομία μας έχει πάει όσο πιο μακριά μπορεί. Η τελική απόφαση είναι δική σας και μόνο.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ειρήνη Μαντζουράνη

Facebook Page: https://www.facebook.com/nightskygreece

The Sky Is The Limit... Join Us!!!