Η Διαφορά Ανάμεσα Σε Βροχές Μετεώρων, Διάττοντες Αστέρες, Κομήτες και Αστεροειδείς

Δύο μετέωρα της οικογένειας των Περσείδων στα Μετέωρα, Καλαμπάκα
Photo Credit & Copyright: Babak Tafreshi (TWAN)

Ακούμε συχνά λέξεις όπως "κομήτης" και "μετεωρίτης", ωστόσο, λίγοι αφιερώνουν χρόνο για να εξηγήσουν τι ακριβώς σημαίνουν αυτοί οι όροι. Ας αφιερώσουμε λίγο χρόνο στο να καταλάβουμε τους διάφορους όρους που κατατάσσονται τα διαστημικά συντρίμμια...

Ο αστεροειδής 4 Εστία.
Photo Credit: NASA/JPL-Caltech/UCLA/MPS/DLR/IDA

Εκεί έξω, πλέοντας στο ηλιακό σύστημα, υπάρχουν δισεκατομμύρια δισεκατομμυρίων αστεροειδείς. Στη ζώνη των αστεροειδών, υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες, οι υπόλοιποι αστεροειδείς είναι "απατεώνες" που περιφέρονται γύρω από το ηλιακό μας σύστημα, ενώ το υποθετικό Νέφος του Oort πιστεύεται ότι περιέχει πολλούς περισσότερους. Υπάρχουν σε όλα τα διαφορετικά σχήματα και μεγέθη. Μερικοί αστεροειδείς είναι πάρα πολύ μικροί για να τους ανιχνεύσουμε, ενώ άλλοι είναι κάπως δύσκολο να μην τους δούμε, όπως η Δήμητρα, η οποία είναι περίπου 1.000 χιλιόμετρα (620 μίλια) σε εύρος. Οι αστεροειδείς είναι αρκετά μικροί ώστε να μην είναι σε θέση να διατηρήσουν μια ατμόσφαιρα. Είναι βραχώδη σώματα χωρίς αέρα που περιστρέφονται γύρω από τον Ήλιο. Είναι πολύ μικροί για να θεωρηθούν πλανήτες, αν και συχνά αναφέρονται ως πλανητοειδείς ή μικρότατοι πλανήτες. Η Δήμητρα είναι ο μικρότερος νάνος πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος και ο μόνος που βρίσκεται μέσα στην Κύρια Ζώνη Αστεροειδών και ανακαλύψαμε πρόσφατα ότι αυτός ο βραχώδης κόσμος φιλοξενεί υδρατμούς!

Ο νάνος πλανήτης Δήμητρα όπως φαίνεται από το Διαστημικό τηλεσκόπιο Χαμπλ.
Photo Credit: NASA, ESA, J. Parker (Southwest Research Institute), P. Thomas (Cornell University),
και L. McFadden (University of Maryland, College Park)

Οι κομήτες είναι, λίγο πολύ, απλά αστεροειδείς που έχουν ουρές. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι κομήτες αποτελούνται από πάγο και όταν πλησιάζουν κοντά στον Ήλιο, ο πάγος θερμαίνεται και αφήνει πίσω του ίχνη. Καθώς είναι σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο, οι κομήτες αφήνουν ένα ίχνος σκόνης και αερίου που είναι εκατομμύρια χιλιόμετρα/μίλια μακρύ. Είναι λίγο μικρότεροι από ότι οι αστεροειδείς, γενικά, είναι στο μέγεθος μιας μέσης πόλης, αν και το λαμπερό κεφάλι ενός κομήτη (η κόμη του) μπορεί να είναι μεγαλύτερο από ένα πλανήτη. Μετά από πολλά, πολλά κοντινά περάσματα στον Ήλιο, ένας κομήτης αρχίζει να φαίνεται λιγότερο σαν κομήτης και περισσότερο σαν αστεροειδής (καθώς ο πάγος του φθείρεται και η εκπομπή αερίων του αρχίζει να σταματάει).

Ο πολυσυζητημένος Κομήτης ISON στις 16 Νοεμβρίου 2013 λίγες μέρες
πριν το μοιραίο περιήλιο του (28 Νοεμβρίου 2013).
Είναι κομήτης του οποίου το περιήλιο βρισκόταν σε απόσταση
περίπου ενός εκατομμυρίου χιλιομέτρων από τον ήλιο.
Έχει χαρακτηριστεί ως ο "Κομήτης του Αιώνα" καθώς υπολογιζόταν να είναι πολύ φωτεινός
κατά την προσέγγιση του στον ήλιο και αρκετό καιρό μετά από αυτή.
Η μοίρα όμως είχε άλλα σχέδια γι'αυτόν, αφού σε μεγάλο βαθμό αποσυντέθηκε καθώς πλησίαζε στο περιήλιο,
αφήνοντας πίσω μόνο ένα νέφος σκόνης και αερίων το οποίο εξαφανίστηκε πολύ γρήγορα.
Photo Credit: Waldemar Scorupa

Μετεωροειδή είναι κομμάτια από τα συντρίμμια που έχουν αποκολληθεί από κομήτες ή αστεροειδείς, αλλά δεν έχουν έρθει σε επαφή με την ατμόσφαιρα μας. Η κατηγορία αυτή καλύπτει τα πάντα, από τους μικροσκοπικούς, μικρούς κόκκους σκόνης μέχρι βράχους σε μέγεθος αυτοκινήτου (ή μεγαλύτεροι).

Μετέωρο είναι κάθε φωτεινό φαινόμενο που εμφανίζεται μέσα στην ατμόσφαιρα της Γης, ως αποτέλεσμα της εισόδου σε αυτή κάποιου μετεωροειδούς, που μπορεί να έχει μέγεθος από λίγα χιλιοστά έως λίγα μέτρα. Η κίνηση του μετεωροειδούς με μεγάλη ταχύτητα και η τριβή της επιφάνειας του με τα μόρια της ατμόσφαιρας έχει ως αποτέλεσμα τον έντονο ιονισμό των μορίων του αέρα και την συνεπακόλουθη εκπομπή φωτεινής ακτινοβολίας.

Τα μετέωρα διακρίνονται σε:

ΔΙΑΤΤΟΝΤΕΣ: Ο διάττον αστέρας, όταν τον παρατηρούμε, είναι ένα φωτεινό σημείο σαν αστέρας που εμφανίζεται ξαφνικά στον νυχτερινό ουρανό, κινείται με ταχύτητα ανιχνεύσιμη με γυμνό μάτι επί λίγα δευτερόλεπτα και μετά εξαφανίζεται. Οι διάττοντες αστέρες είναι τα γνωστά σε όλους «πεφταστέρια».

Διάττοντες αστέρες της οικογένειας των Περσείδων.
Photo Credit: Chris Williams

Δεν έχουν καμία συγγένεια με τους μόνιμους αστέρες του νυχτερινού ουρανού. Οι πραγματικοί αστέρες είναι συνήθως πολύ μεγαλύτεροι από την Γη, ενώ οι διάττοντες είναι μικροί μετεωροειδείς, μικροί ή μεγαλύτεροι κόκκοι διαστημικής σκόνης, που προέρχονται συνήθως από κομήτες.

ΒΟΛΙΔΕΣ: 

Οι βολίδες δημιουργούνται από μεγαλύτερους μετεωροειδείς και έτσι μπορούν να εκραγούν από ανομοιογενή θέρμανση (και άρα έντονα διαφορική διαστολή) και να παράγουν ήχο ικανό να ακουστεί μέχρι το έδαφος, ενώ μπορεί τμήματα τους να φτάσουν μέχρι το έδαφος (μετεωρίτες).

Φωτεινή Βολίδα στην πόλη Οκλαχόμα
Photo Credit: Howard Edin 

Αντίθετα οι απλοί διάττοντες είναι αθόρυβοι και ποτέ δεν φτάνουν μέχρι την επιφάνεια του πλανήτη μας. Γενικά οι διάττοντες αστέρες με φαινόμενο μέγεθος φωτεινότερο του -4 ταξινομούνται ως βολίδες.

Όταν το μετεωροειδές δεν εξαερωθεί πλήρως στην ατμόσφαιρα ή δεν εκραγεί, φτάνει στο έδαφος και αν είναι αρκετά μεγάλο σε μέγεθος δημιουργεί κρατήρα. Το τμήμα του μετεωροειδούς που καταλήγει στο έδαφος ονομάζεται μετεωρίτης.

Όταν οι μετεωρίτες εισέρχονται στην γήινη ατμόσφαιρα, οι ταχύτητες τους κυμαίνονται από 36.000 έως 250.000km/h. Στην συνέχεια επιβραδύνονται και η ταχύτητά τους μειώνεται σε μερικές εκατοντάδες χιλιόμετρα την ώρα, για να καταλήξουν στο έδαφος της Γης με ένα σάλπισμα. Τα πολύ μεγάλα κομμάτια επιβραδύνονται ελάχιστα και γι’ αυτό δημιουργούν κρατήρες.

Από αρχαιοτάτων χρόνων, η ανθρωπότητα έχει παρατηρήσει αναταραχές μετεώρων που φαίνεται να προέρχονται από σημεία στον ουρανό σε συγκεκριμένες περιόδους του έτους. Αυτές οι αναταραχές, που σήμερα ονομάζονται βροχές μετεώρων ή ορθότερα βροχές διαττόντων αστέρων, παράγονται από μικρά κομμάτια κοσμικών συντριμμιών που εισέρχονται στην ατμόσφαιρα της γης με εξαιρετικά υψηλή ταχύτητα. 

Διάττοντες αστέρες της οικογένειας των Λεοντίδων
Photo Credit: Tony Hallas

Κάθε φορά που ένας κομήτης περνάει από τον ήλιο, παράγει μεγάλες ποσότητες από μικρά σωματίδια τα οποία τελικά θα απλωθούν κατά μήκος ολόκληρης της τροχιάς του κομήτη για να σχηματίσουν ένα ρεύμα μετεωροειδών. Αν η τροχιά της Γης και η τροχιά του κομήτη τέμνονται σε κάποιο σημείο, τότε η Γη θα περάσει μέσα από αυτό το ρεύμα για λίγες ημέρες, περίπου την ίδια χρονική περίοδο κάθε χρόνο, παράγοντας μια βροχή μετεώρων. 

Ορισμένες φορές οι «βροχές διαττόντων» μπορεί να μετατραπούν σε «καταιγίδες». Στη διάρκεια μιας τέτοιας καταιγίδας, μέχρι και 700.000 περίπου μετέωρα εμφανίζονται κάθε ώρα, όπως συνέβη άλλωστε και το 1966 όταν επί 20 συνεχή λεπτά καταμετρήθηκαν 200 διάττοντες το δευτερόλεπτο που εμφανίστηκαν σαν μια πραγματική φιέστα κοσμικών πυροτεχνημάτων. Η συμπεριφορά, όμως, των σωματιδίων αυτών είναι ιδιαίτερα απρόβλεπτη λόγω των διαταραχών που υφίστανται από τις βαρυτικές δυνάμεις των πλανητών.

Ξυλογραφία, του Adolf Vollmy, που απεικονίζει την «Καταιγίδα των Λεοντιδών» του 1833.

Η μεγαλύτερη «Καταιγίδα Διαττόντων» που παρατηρήθηκε ποτέ ήταν η «Καταιγίδα των Λεοντιδών» στις 12 προς 13 Νοεμβρίου του 1833 όταν τα μετέωρα έμοιαζαν με πυροτεχνήματα από μια ροή δεκάδων μετεώρων κάθε δευτερόλεπτο που διήρκεσε επί ώρες.

Δείτε μερικούς από τους πιο διάσημους Κομήτες εδώ:
http://nightskygreece.blogspot.gr/p/blog-page_10.html

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ειρήνη Μαντζουράνη

Facebook Page: https://www.facebook.com/nightskygreece