Νέφη Του Μαγγελάνου

Το Μεγάλο και το Μικρό Νέφος του Μαγγελάνου από την Νέα Ζηλανδία.

Τα δύο Νέφη του Μαγγελάνου, ή Nubeculae Magellani, είναι ένα δίδυμο ανώμαλων, νάνων γαλαξιών ορατό από το νότιο ημισφαίριο, που είναι μέλη της Τοπικής Ομάδας μας γαλαξιών και μπορεί να είναι σε τροχιά γύρω από το Γαλαξία μας. Οι δύο γαλαξίες είναι: το Μεγάλο Νέφος του Μαγγελάνου (Large Magellanic Cloud) και το Μικρό Νέφος του Μαγγελάνου (Small Magellanic Cloud).

Το Μέγα Νέφος Του Μαγγελάνου

Photo Credit: Wei-Hao Wang (IfA, U. Hawaii)

Το Μέγα Νέφος του Μαγγελάνου είναι ορατό σαν ένα αχνό "νέφος" στο νυχτερινό ουρανό του νοτίου ημισφαιρίου. Βρίσκεται στα όρια μεταξύ των αστερισμών της Δοράδος και της Τράπεζας και φαίνεται από τη Γη περισσότερο από 20 φορές το πλάτος της πανσελήνου περίπου 170.000 έτη φωτός μακρυά μας. Το βόρειο μισό του Μεγάλου Νέφους του Μαγγελάνου ανήκει στον αστερισμό Δοράς, ενώ το νότιο στον αστερισμό Τράπεζα. (Μόνο ένα πολύ μικρό τμήμα της Δοράδος είναι ορατό από την Ελλάδα, το οποίο περιλαμβάνει - για μέρη νότια των Αθηνών - τον αστέρα γ Δοράδος.)

Από την Γη φαίνεται σαν μία θολή κηλίδα, εύκολα ορατή δια γυμνού οφθαλμού, που μοιάζει με ένα κάπως αποκομμένο τμήμα του Γαλαξία, όμως δεν είναι. Με μικρά τηλεσκόπια θα αρχίσουμε να εντοπίζουμε κάποια λαμπρά άστρα και με μεγαλύτερα τηλεσκόπια θα διακρίνουμε μάζες αμυδρότερων άστρων. Μοιάζει να είναι ένα σύστημα αστέρων που βρίσκεται πιο μακρυά από το Γαλαξία. Κι όντως έτσι είναι.

Πρόκειται για μία άλλη νησίδα αστέρων στο διάστημα - έναν άλλο γαλαξία, πολύ μικρότερο από τον δικό μας. Είναι μάλιστα ο αμέσως κοντινότερος γαλαξίας στον δικό μας. Περιλαμβάνει σε μεγάλο βαθμό την ίδια ποικιλία συνηθισμένων άστρων, μεταβλητών, σμηνών και νεφελωμάτων όπως και ο Γαλαξίας μας. Ένα από αυτά τα νεφελώματα είναι ορατό με γυμνό μάτι και ονομάζεται Νεφέλωμα Ταραντούλα, λόγω της ομοιότητας του με τη διαβόητη αράχνη.

Αραχνοειδείς τολύπες πυρακτωμένων αερίων σχηματίζουν το Νεφέλωμα Ταραντούλα.
Photo Credit: ESA/NASA, ESO και Danny LaCrue

Το Μεγάλο Νέφος του Μαγγελάνου, πήρε το όνομα του από το διάσημο Πορτογάλο θαλασσοπόρο Φερδινάνδο Μαγγελάνο, έναν από τους πρώτους Ευρωπαίους που το είδαν. Ηγήθηκε της πρώτης αποστολής που θα έκανε το γύρο του κόσμου και η οποία ξεκίνησε το 1519. Ο ίδιος όμως δεν τα κατάφερε να την ολοκληρώσει, αφού πέθανε δύο χρόνια αργότερα.

Το Μικρό Νέφος Του Μαγγελάνου

Ο Κάνωπος, γνωστός και διεθνώς ως Canopus, είναι ο φωτεινότερος αστέρας στον αστερισμό Τρόπιδα, ο α Τρόπιδος, αλλά και ο δεύτερος σε φωτεινότητα ολόκληρης της ουράνιας σφαίρας, μετά τον Σείριο (τρίτος είναι ο Άλφα Κενταύρου). Είναι πολύ νότιος αστέρας, με αποτέλεσμα να είναι ορατός μόνο από τη νότια Ελλάδα σήμερα, κυρίως από την Κρήτη. Εάν ακολουθήσουμε την γραμμή από τον Κάνωπο μέσω του Μεγάλου Νέφους του Μαγγελάνου, θα συναντήσουμε μία μικρότερη θολή κηλίδα. Είναι το Μικρό Νέφος του Μαγγελάνου, ένας λίγο πιο μακρινός γαλαξιακός γείτονας.

Μία φωτεινή Ήτα Υδροχοΐδα, ο Γαλαξίας μας και το Μικρό Νέφος του Μαγγελάνου
όπως φαίνονται από την Αυστραλία.
Photo Credit: Colin Legg Photography

Το Μικρό Νέφος του Μαγγελάνου βρίσκεται στον αστερισμό Τουκάνα, που είναι αόρατος από την Ελλάδα και εμφανίζεται στο νυχτερινό ουρανό με εύρος περίπου 3 μοίρες. Έχει διάμετρο περίπου 7.000 έτη φωτός και περιέχει αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια αστέρια. Έχει συνολική μάζα περίπου 7 δισεκατομμύρια φορές τη μάζα του Ήλιου. Σε απόσταση περίπου 200.000 ετών φωτός, είναι ένας από τους πλησιέστερους γείτονες του Γαλαξία μας. Είναι επίσης ένα από τα πιο μακρινά αντικείμενα που μπορεί να δει κανείς με γυμνό μάτι. 

Photo Credit: NASA/ESA

Ως νεαρότερος γαλαξίας από τον δικό μας, το Μικρό Νέφος του Μαγγελάνου έχει μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε διαστρικό αέριο και μεγαλύτερο ποσοστό από νεαρούς αστέρες και από γιγάντιους κυανούς αστέρες (κυανούς γίγαντες) που ζουν πολύ λιγότερο από τον Ήλιο και εκρήγνυνται στο τέλος της ζωής τους δίνοντας τις θεαματικές εκρήξεις υπερκαινοφανών. 

Εξαιτίας κυρίως της κινήσεώς του περί το κέντρο του Γαλαξία, στην εποχή μας το Μικρό Νέφος του Μαγγελάνου απομακρύνεται από τη Γη με ταχύτητα 158 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο.

Έχει προταθεί από τους αστροφυσικούς DS Mathewson, VL Ford και Ν. Visvanathan ότι το Μικρό Νέφος του Μαγγελάνου μπορεί στην πραγματικότητα να χωριστεί στα δύο, με ένα μικρότερο τμήμα του γαλαξία πίσω από το κύριο μέρος του Μικρού Νέφους του Μαγγελάνου (όπως φαίνεται από την δική μας οπτική γωνία), και να διαχωρίζεται από περίπου 30.000 έτη φωτός. Έχουν ονομάσει το μικρότερο υπόλοιπο Μίνι Νέφος του Μαγγελάνου. Προτείνουν ότι ο λόγος για αυτό πιθανόν να είναι ότι το Μίνι Νέφος του Μαγγελάνου αποσπάσθηκε από το Μικρό σε μία «νεότερη» συμπλοκή με το Μεγάλο Νέφος, πριν βεβαίως 200 εκατομμύρια χρόνια. 

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ειρήνη Μαντζουράνη

Facebook Page: https://www.facebook.com/nightskygreece