Φωτορύπανση: Συμβουλές Για Να Δείτε Και Να Φωτογραφίσετε Τα Αστέρια

Photo Credit: NASA

Η φωτορύπανση και η αστρονομία πραγματικά δεν πάνε καθόλου μαζί. Δεδομένου ότι η πλειοψηφία του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε κατοικημένες περιοχές, η φωτορύπανση γίνεται όλο και περισσότερο ένα πρόβλημα, ειδικά καθώς οι κατοικημένες περιοχές επεκτείνονται όλο και πιο έξω στην επαρχία. Η φωτορύπανση μπορεί να μην γίνεται αρκετά αντιληπτή από τη νέα γενιά, αλλά σίγουρα την καταλαβαίνουν όσοι ξέρουν πως μοιάζει ένας πραγματικά λαμπρός, έναστρος ουρανός. Και πιθανότατα, με την πάροδο των ετών, να έχετε παρατηρήσει τον βαθμό ανάπτυξης έξω από την κεντρική επιχειρηματική περιοχή της πόλης σας, που άρχισε να εισβάλει σε μέρη που κάποτε ήταν (κυρίως) ακατοίκητα. 

Ας πάρουμε ως παράδειγμα την Μελβούρνη, τα συγκροτήματα κατοικιών ξεφυτρώνουν παντού. Σε γενικές γραμμές, οι οικιακές εστίες δεν έχουν τοποθετηθεί σε κατοικημένες περιοχές επειδή δεν υπάρχει χώρος, έτσι οι σχεδιαστές της πόλης βγαίνουν έξω από την πόλη και πετάνε 20.000 σπίτια στα προάστια. Μία ή δύο δεκαετίες αργότερα, η περιοχή έχει κορεσθεί από ανθρώπους. Έτσι κινούνται στα περίχωρα αυτής της νεόκτιστης περιοχής για τη δημιουργία περισσότερων οικισμών. Και έτσι ο κύκλος συνεχίζεται. 

Σκοτεινό Rio de Janeiro.
Photo Credit: Thierry Cohen Photography

Η φωτορύπανση μιας τόσο μεγάλης πόλης όσο η Μελβούρνη μπορεί να φαίνεται από 150 χιλιόμετρα (93 μίλια) μακριά και είναι σαφώς ορατή σε μια μεγάλης έκθεσης φωτογραφία.

Έτσι, με την φωτορύπανση να απλώνεται σε τέτοιο βαθμό, πώς μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε; Θα το δούμε από δύο πλευρές, αυτή της οπτικής παρατήρησης και με φωτογραφική αίσθηση.

Με την φωτορύπανση υπάρχουν 4 βασικά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε (μερικές ιδέες είναι, προφανώς, πολύ καλύτερες από κάποιες άλλες):

1. Να τα παρατήσετε, με την πρόφαση ότι οι ουρανοί είναι πολύ μολυσμένοι από φως και ότι θέλετε ένα άλλο χόμπι. 
2. Με κάποιο τρόπο να καταφέρετε να διασπάσετε όλη την ηλεκτρική ενέργεια στην πόλη σας για μια νύχτα, έτσι ώστε τα μόνα φώτα σε λειτουργία να είναι με μπαταρία και τα αυτοκίνητα. Παρά το γεγονός ότι θα εξακολουθεί να υπάρχει κάποιο φως που παράγεται από αυτές τις πηγές, ο ουρανός σας θα είναι αρκετά καθαρός. 
3. Βγείτε έξω σε μια θέση όπου ο ουρανός είναι πιο σκοτεινός. Δεν χρειάζεται να είναι πολύ μακριά. Ενώ προηγουμένως αναφέραμε ότι η φωτορύπανση απλώνεται μέχρι τα 150χλμ σε κάθε κατεύθυνση, ο ουρανός αρχίζει να γίνεται αισθητά πιο καθαρός τη στιγμή που θα φύγετε από μια πόλη ή κωμόπολη. Με λίγα λόγια, οδηγείστε περίπου μια ώρα μακριά από την πόλη σας σε μια κατεύθυνση μακριά από μεγάλες πηγές φωτός, και θα έχετε μία πολύ καλή θέα. 
4. Ένας άλλος καλός τρόπος για να μειώσετε κάπως την φωτορύπανση είναι με τη χρήση φίλτρων. Ένας κοινός τύπος φίλτρου για γενική παρατήρηση ονομάζεται "Φίλτρο Φωτορύπανσης". Το πραγματικό όνομα για αυτό το είδος φίλτρου είναι ένα φίλτρο UHC (Ultra High Contrast). Είναι ένα ευρυζωνικό φίλτρο με αφαίρεση στενού Φάσματος (narrowband). Με απλά λόγια, αφήνει μέσα σχεδόν όλο το σύνολο του φωτός που θέλετε, ενώ μπλοκάρει την φωτορύπανση (γραμμές Νατρίου και Υδραργύρου). Φίλτρα στενού Φάσματος, όπως τα O-III, Si-II και H-a είναι επίσης καλά για ειδική προβολή βαθέως ουρανού. 

Τώρα όσον αφορά την φωτογραφία: Η μετακίνηση μακριά από τα φώτα της πόλης είναι, μακράν, η καλύτερη επιλογή. Σας επιτρέπει να φωτογραφίσετε το σύνολο του ουρανού και όχι μόνο τα μεμονωμένα αντικείμενα που τυχαίνει να είναι ορατά σε εσάς.

Αλλά αυτό δεν είναι εφικτό για πολλούς ανθρώπους, και γι'αυτό στην αστροφωτογραφία, τα φίλτρα είναι ένα must (ειδικά τα φίλτρα στενού Φάσματος). Περίπου το 50% των ανθρώπων θα πουν ότι τα φίλτρα UHC είναι καλά, ενώ το υπόλοιπο 50% θα πει ότι δεν είναι και πολύ χρήσιμα. Ωστόσο, δεν μπορείτε ποτέ να προβλέψετε πλήρως ποιες συνθήκες θα συναντήσετε, οπότε κατά τη αστροφωτογράφηση σε περιοχές με φωτορύπανση, είναι καλύτερο να έχετε φίλτρο UHC. 

Η Αθήνα Την Νύχτα.
Photo Credit: Chris Hadfield / ISS

Τα φίλτρα στενού Φάσματος είναι καταπληκτικά στην αστροφωτογραφία (και εκπληκτικά απαραίτητα). Θα σας επιτρέψουν να λάβετε θεαματικές φωτογραφίες αντικειμένων του βαθέως ουρανού, χωρίς να χρειάζεται να ανησυχείτε για τη φωτορύπανση είτε από τις πόλεις, είτε από την λάμψη του φεγγαριού. Αυτό συμβαίνει επειδή επιτρέπουν μόνο πολύ συγκεκριμένα μήκη κύματος του φωτός. Στην περίπτωση του φίλτρου O-III, αφήνει μόνο το φως από ιονισμένο οξυγόνο ενώ μπλοκάρει λίγο πολύ όλο το άλλο φως. Λόγω του τρόπου που αυτό λειτουργεί, μερικές από τις καλύτερες φωτογραφίες που τραβήχτηκαν από ερασιτέχνες αστροφωτογράφους έχουν έρθει από τοποθεσίες με βαριά φωτορύπανση. Δυστυχώς όμως, αυτά δεν είναι προσιτά για πολλούς επίδοξους φωτογράφους, καθώς τέτοιου είδους εξοπλισμός και ρυθμίσεις δεν είναι φτηνά.

Συνοψίζοντας: Η παρατήρηση μπορεί να γίνει σε περιοχές με φωτορύπανση, μπορεί να γίνει στις πόλεις και μάλιστα χωρίς καθόλου φίλτρα. Ωστόσο, (προφανώς), κατά την παρατήρηση, η φωτορύπανση περιορίζει το τι μπορείτε να παρατηρήσετε, έτσι μπορείτε να είστε επιλεκτικοί σχετικά με το τι μπορείτε να δείτε σε οποιαδήποτε δεδομένη νύχτα. 

Αν υπάρχει Πανσέληνος, μην περιμένετε να είστε σε θέση να δείτε πολλά από αντικείμενα του βαθέως ουρανού, η πανσέληνος μπορεί να κάνει πολύ μεγαλύτερη ζημιά από ότι η φωτορύπανση μιας πόλης. Αντί αυτού, απλά κοιτάξτε το φεγγάρι ή τους πλανήτες, ή φωτεινούς διπλούς αστέρες. Εάν έχετε την ευκαιρία να πάτε έξω για μια νύχτα μακριά από μια πόλη και χωρίς το φεγγάρι να φωτίζει τον ουρανό, να το επωφεληθείτε, να θυμάστε ότι δεν χρειάζεται να ταξιδέψετε πολύ μακριά για να έχετε κάποια καταπληκτική θέα του ουρανού. 

Επίσης, να θυμάστε ότι τα φίλτρα είναι μια βοήθεια. Χρησιμοποιώντας ένα φίλτρο UHC κοντά σε μια πόλη θα κάνει την εμφάνιση του αντικειμένου λίγο καλύτερη, αλλά να έχετε κατά νου ότι... Τίποτα δεν συγκρίνεται με ένα σκοτεινό ουρανό!!

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ειρήνη Μαντζουράνη